Alimlər D vitaminiylə bağlı bioloji mexanizmlərdən birinin melanomanın gedişini dəyişə biləcəyini kəşf ediblər. Onlar aşkar ediblər ki, D vitamini melanoma daxilində hüceyrələrin böyüməsinə səbəb olan siqnalın yaranmasına təsir edə bilir.
Alimlər iddia edirlər ki, bu siqnal yaranma yolunun aktivliyinin azaldılması immun hüceyrələrimizin ən təhlükəli dəri xərçəngi olan melanoma ilə mübarizə aparmasına münbit şərait yaradacaqdır.
Elm adamları daha az D vitamininə malik şəxslərdə melanomanın daha pis gedişli olduğunu əvvəllər də müşahidə etmişdilər. Lakin onlar səbəbi anlaya bilmirdilər.
Yeni “Xərçəng Araşdırma” tədqiqatı bu məsələyə molekulyar cəhətdən açıqlama verir.
“Puzzle-ın bu yeni parçası bizə melanomanın böyümə və yayılma yollarını daha yaxşı başa düşməkdə kömək edəcək və ümid edirik ki, bunu idarə etmək üçün bizə yeni bir hədəf də verəcək” ,- dedi, Birləşmiş Krallıq, Leeds Universitetinin Dermatologiya kafedrasının professoru, Julia Newton-Bishop.
Amma həqiqətən diqqətə layiq odur ki, – əlavə etdi Julia Newton-Bishop, – artıq biz D vitaminin immun hüceyrələrinə xərçənglə mübarizədə necə kömək etdiyini anlaya bilirik.
Melanoma öz başlanğıcını Melanositlərdən götürür
Xərçəng xəstəliyi hüceyrələrən böyüməsi və proliferasiyası nəzarətdən çıxdıqda baş verir. Bizim misalımızda melanoma, dəri xərçəngi öz başlanğıcını dəriyə, saça və gözlərə rəngini verən piqmentləri hasil edən melanosit adlı hüceyrələrdən götürür.
Baxmayaraq ki, melanoma dəri xərçəngləri arasında ən az rast gəlinənidir, amma eyni zamanda onlar arasında ən təhlükəli olanıdır.
Səbəb isə odur ki, erkən diaqnoz və müalicə olmazsa, melanoma həddən artıq böyük ehtimalla bədənin digər orqanlarına yayıla, yəni metastaz verə bilər.
Statistikaya görə Amerikada yaşayan əhalinin 2.3 faizinə həyatının müəyyən bir mərhələsində melanoma diaqnozu qoyulur.
Müəyyən edilmişdir ki, melanoma diaqnozu qoyulmuş insanların 92 %-dən çoxu diaqnoz qoyulduqdan sonra ən az 5 il yaşaya bilir. Yenə statistik məlumatlara əsasən təqribən 1,196,000 insan 2016-cı ildə Amerikada melanoma diaqnozu ilə həyatını yaşamağa davam edirdi.
Vitamin D və onun hüceyrə reseptoru
Yeni tədqiqatı həyata keçirmək üçün Prof. Newton-Bishop və onun kolleqaları melanoma zamanı Vitamin D-in hüceyrə biologiyasını araşdırmağa başladılır. Onlar işə vitamin D reseptoru ( VDR – vitamin D receptor ) adlanan zülalın çatışmazlığı zamanı nələrin baş verə biləcəyini öyrənərək işə başladılar.
Əgər hüceyrələrin səthində VDR adlanan reseptorlar olmazsa, vitamin D hüceyrə daxilinə bioloji siqnalları ötürə bilməz.
Hüceyrə daxili siqnalın generasiya olunmasının əsasında D vitamini və onun reseptorunun birləşməsi və ya onların bir-birinə bağlanması durur.
Komanda VDR çatışmazlığında nələrin baş verdiyini anlamaq üçün VDR geni üzərində araşdırma aparmağa başladılar. VDR geni bu reseptor zülalın sintezi üçün lazımi təlimatlara malik və onun sintezi üçün cavabdeh olan gen hesab olunur.
Onlar 703 insan melanoma şişi (əsas mənbədən götürülmüş) və 353 əsas mənbədən metastaz vermiş melanoma nümunəsi üzərində tədqiqat apardılar.
Alimlər eyni zamanda bu genin aktivliyi ilə şişin böyümə qabiliyyəti kimi xüsusiyyətləri arasında əlaqə tapmağa çalışırdılar.
Şiş VDR geninin zəif ekspressiyası zamanı daha sürətlə böyüyür
Tədqiqatın davamı olarak, komanda melanomanın VDR səviyyəsindəki dəyişikliyə verdiyi cavab reaksiyasını öyrənmək üçün siçanlardan istifadə etdi.
Nəticələr göstərdiki, şiş VDR geninin aktivliyi azalanda daha sürətlə böyüyür. Həmçinin müəyyən olundu ki, bu hüceyrələrdə xərçəngə qarşı immun cavab reaksiyasını stimulə edən bioloji yola nəzazrət edən genlər daha zəif ekspressiya olunurlar.
Tədqiqatçılar həmçinin müəyyənləşdirdilər ki, şiş hüceyrələrindəki VDR geninin ekpresiyyası nə qədər zəif olarsa, xərçəngin böyüməsi və metastaz verərək yayılmasını təmin edən genlərin ekspressiyası bir o qədər çox olur.
Bundan başqa Wnt/β-catenin adlanan xüsusi bir gen qrupu da bu baxımdan alimlərin diqqətini çəkib. Bu gen qrupu, funksiyalarından biri də hüceyrələrin böyüməsini stimulə etmək olan reaksiyalar zəncirinə nəzarət edir.
Melanomalı siçanlar üzərində aparılan sonrakı tədqiqatlarla elm adamları göstərdilər ki, onlar VDR geninin ekspresiyyasını artırmaqla Wnt/β-catenin reaksiyalar zəncirinin aktivliyini azaltmağa qadir ola biliblər. Melanoma hüceyrələrinə göstərilən bu cür təsir şiş hüceyrələrinin heyvanların ağciyərinə metastaz vermə riskini də azaltdı (Belə ki, Wnt/β-catenin gen qrupu nə qədər aktiv olarsa, hüceyrələr o qədər tez böyüyər və bölünərdi, lakin VDR geninin ekspressiyası artdıqda, D vitaminin hüceyrəyə təsiri artır və Wnt/β-catenin gen qrupu fəaliyyəti zəifləyir, beləliklə də şişin inkişafı zəifləyir) .
İmmun sistemin xərçənglə mübarizəsi
Tədqiqatlar aşkar etdi ki, Vitamin D-in potensial istifadəsi Wnt/β-catenin gen qrupu fəaliyyətini zəiflətməklə, həm də immun sistemin şiş hüceyrələri ilə mübarizəsinə əlverişli şərait yaradır.
Prof. Newton-Bishop qeyd edir: ” Biz bilirik ki, melanomada Wnt/β-catenin yolu aktiv vəziyyətdə olduqda immun cavabı zəiflədir və şişə daxil olan imun hüceyrələrin sayını azaldır. İmmun hüceyrələr şişin içinə daxil olmazsa, onlarla mübarizə apara bilməz. ”
“Bunlara baxmayaraq D vitamini özü təklikdə xərçəngi müalicə edə bilməz”, – o davam etdi, – ” biz onun immunoterapiyanın effektini artırmaq qabiliyyətini qavrayaraq bunu müalicədə tətbiq edəcəyik. ”
“İllər boyunca aparılan tədqiqatlardan sonra, biz ,nəhayət ki, D vitaminin VDR reseptorları ilə işləyərək Wnt/β-catenin yolunun aktivliyini azaltmaqla melanoma hüceyrəsinə necə təsir etdiyini öyrənə bildik. “
– Prof. Julia Newton-Bishop
Mənbə: medicalnewstoday.com
Məqalənin orijinalı:
[ Linkləri görmək üçün qeydiyyatdan keçin və ya giriş edin ]